مفاهیم تغذیه و واژه شناسی

مفاهیم تغذیه و واژه شناسی

علم تغذیه : علم تغذیه عبارت است از رساندن مواد غذایی به بدن به مقادیر مناسب و انتخاب انواع غذاها ، به نحوی که احتیاجات روزانه انسان به عوامل مغذی برآورده شود .

غذا و ماده غذایی: آن چه به عنوان خوراکی مصرف می شود غذا نام دارد و مولکول هایی که در اثر گوارش این غذاها ایجاد می شوند و پس از جذب به محیط سلولی می رسند را ماده غذایی می گویند .

جیره غذایی : به کلیه مواد غذایی و خوراکی که فرد در طول شبانه روز مصرف می کند تا نیازمندی های بدنش برآورده شود جیره غذایی گویند .

مواد مغذی: شش نوع ماده به نسبتهای متفاوت در ساختمان غذای انسان شرکت دارند که عبارتند از : 1 – کربوهیدرات ها 2 – چربی ها ( لیپیدها) 3 – روتئین ها 4 – ویتامین ها 5 – مواد معدنی 6 – آب

هر غذایی که انسان مصرف می کند معمولا ترکیبی از مواد فوق می باشد ، این مواد را مواد مغذی یا عوامل مغذی گویند .

مواد غذایی ضروری : عوامل مغذی که در بدن تولید نمی شوند ، مواد غذایی ضروری نام دارند که هر کدام از شش دسته مواد غذایی ، عوامل مغذی زیر ضروری اند .

1 – کربوهیدراتها : گلوکز

2 – چربی ها : اسید لینولئیک و اسید لینولنیک

3- پروتئین ها : اسیدهای آمینه لوسین ، ایزولوسین ، لیزین، والین‌، متیونین ، فنیل آلانین ، تره اونین ، تریپتوفان و هیستیدین و آرژنین برای کودکان

4 – عناصر معدنی : کلسیم ،‌فسفر، سدیم، پتاسیم، گوگرد، کلی، منیزیم، آهن، مس، سلنیوم، روی، منگنز، کبالت، مولیبدنیوم، ید، فلور، کرم

5- ویتامین ها : A، D، E،K،  C، B₁، B₂، B₆،B₁₂ ،بیوتین، اسید فولیک، اسید نپتوتنیک،نیکوتین آمید

6 - آب

عوامل مغذی کالری زا: برای تامین اعمال حیاتی و انجام فعالیت های روزانه به انرژی نیاز داریم ،‌نیاز بدن به انرژی عبارت است از مقدار کالری مورد نیاز برای انجام هر نوع کار به علاوه کالری لازم برای سوخت و ساز پایه .

انرژی سوخت و ساز پایه حداقل میزان انرژی است که انسان برای ادامه حیات به آن نیاز دارد .

از اکسایش هر گرم کربوهیدرات و پروتئین 4 کیلوکالری و از هر گرم چربی 9 کیلو کالری انرژی حاصل می شود .

آن دسته از عوامل مغذی که انرژی زایند ( کربوهیدرات ها ،‌چربیها و پروتئین ها ) عوامل مغذی کالری زا نام دارند .

سوخت و ساز : واکنش های سوخت و سازی سلول را می توان به دو دسته واکنش های آنابولیسمی و واکنش های کاتابولیسمی تقسیم کرد .

1-  واکنش های آنابولیسمی : در روند آنها ذرات شیمیایی غذا به یکدیگر می پیوندند و در اثر آن موملکول های بزرگ و درشت تر ساخته می شوند مانند تبدیل گلوکز به گلیکوژن و اسید های آمینه به پروتئین ، این واکنش ها انرژی گیرند .

2-  واکنش های کاتابولیسمی : در روند آن ها مولکول های درشت تر به ذرات ریزی تبدیل می شوند ، مانند تبدیل گلوکز به دی اکسید کربن و آب . این نوع واکنش ها انرژی زایند و به خودی خود انجام می پذیرند .

نسبت تنفسی غذا : نسبت حجم گاز دی اکسید کربن دفع شده به حجم اکسیژن مصرف شده برای اکسیداسیون یک نوع غذا را نسبت تنفسی آن غذا می گویند و با علامت RQ نمایش می دهند . نسبت تنفسی غذا در مواد مغذی انرژی زا به صورت زیر است :

کربوهیدرات : 1 = RQ ، چربی :0/7= RQ ، پروتئین : 0/8= RQ

در رژیم غذایی آمیخته :ک نسبت تنفسی به طور متوسط حدود 0/82 است ، و هر چه به مقدار کربوهیدرات غذا افزوده شود ، نسبت تنفس به یک نزدیک تر می شود .

واژه شناسی

کالری : مقدار گرمایی که دمای یک گرم آب را یه درجه سانتی گراد افزایش دهد .

متابولیسم : سرنوشت مواد غذایی را پس از جذب ، تغییرات آن ها و اعمالی که در بدن انجام می دهند متابولیسم مواد غذایی گویند .

کاتالیز : اثر بعضی از اجسام در ترکیب با جسم دیگر  ، بدون آن که خود تغییر کند . به جسمی که بر جسم دیگر اثر بگذارد و عمل کاتالیز را صورت دهد کاتالیزور گویند .

pH: به غلظت یون هیدروژن H⁺ در ترکیب با ماده یا محیطی که در آن قرار دارد pH آن ماده یا محیط گویند . به عنوان مثال در خون به آن pH خون می گویند .

بافر یا تامپون : هر گونه ماده شیمیایی که به وسیله ترکیب با اسیدها یا بازها محیط را تنظیم می کند .

نسبت تبادل تنفسی RQ : نسبت دی اکسید کربن بزدمی به حجم اکسیژن مصرفی در مدت یک دقیقه را نسبت تبادل تنفسی گویند .

فشار اسمزی: هر گاه محلول هایی با غلظت های متفاوت را توسط غشای نیمه تراوایی از یکدیگر جداکنیم به طوری که مولکول های جسم محلول از غشا عبور نکند ، آب از یک طرف به طرفی که غلظت جسم محلول بیشتر است عبور خواهد کرد که به آن اسمز و نیرویی که از حرکت بیشتر آب به طرف محلول غلیظ جلوگیری می کند را فشار اسمزی یا هیدرو استاتیکک گویند .

الکترولیت : املاح معدنی مایعات بدن که بار الکتریکی مثبت یا منفی دارند و به ایجاد فشار اسمزی محیط و انتقال تحریکات عصبی کمک می کنند .

یونیزه : تجزیه گازها و عناصر به یون های تشکیل دهنده مثبت و منفی آن ها

هیدراتاسیون : افزایش آب بدن در سلول ها یا محیط آن ها

دهیدراتاسیون : کاهش آب بدن در سلول ها یا محیط آن ها

برچسب‌ها: علم تغذیه