فیزیولوژی انسان (خون)

فیزیولوژی انسان

خون : خون تقریبا یک دوازدهم وزن بدن را تشکیل می دهد. یک شخص بالغ حدود 5لیتر خون دارد. خون از دو بخش سلولها و پلاسما که حجم آن بیشتر است تشکیل شده ، سلولهای بخش خون را هماتوکریت نامیده اند.

مغز استخوان : سلول های خونی در مغز استخوان تشکیل می شوند. در شخص بالغ مغز استخوان محدود به استخوان های تنه است و در آنجا ساخته می شود. در مغز استخوان هم گلبولهای قرمز و هم سفید ساخته می شود. مغز استخوان شامل 5 نوع مختلف از سلول های تشکیل دهنده خون( سلول های مادر) است که ، عبارتند از: 1- میلوبلاست ها 2- لنفوبلاست ها 3- مونوبلاست ها 4- اریتروبلاست ها 5- مگاکاریوسیت ها

گرانولوسیت : میلوبلاستها گلبولهای سفیدی تولید می کنند که محتوای گرانول(دانه های ریز) بوده که گرانولوسیت نامیده می شود. گرانولوسیت ها شامل: نوتروفیل ها، ائوزینوفیل ها می باشند. گرانولوسیت ها بیگانه خوار یا فاگوسیت هستند یعنی قادرند ذرات خارجی و باکتری ها را ببلعند و هضم کنند.

لنفوسیت ها : لنفوسیت ها از لنفوبلاست ها تولید می شوند. لنفوسیت ها فعالیت فاگوسیتی ندارند بلکه تولید کننده آنتی کورها هستند که قادرند در برابر مواد خارجی موسوم به آنتی ژنها عکس العمل نشان دهند.

مونوبلاست ها : مونوبلاست ها سلول هایی هستند که مونوسیت ها را تولید می کنند. آنها از لنفوسیتها و گرانولوسیتها بزرگترند و مانند گرانولوسیتها سلول های بیگانه خوار می باشند.

* گرانولوسیتها حدود 70% گلبول های سفید را تشکیل می دهند( نوتروفیل ها65%، ائوزینوفیل ها4%، بازوفیل ها 1%) لنفوسیت ها حدود 25% و مونوسیت ها حدود 5% گلبول های سفید در یک شخص بالغ را تشکیل می دهند.

پلاکت ها : مگاکاریوسیت ها تشکیل دهنده پلاکتها (ترومبوسیتها) هستند. آنها نقش مهمی در انعقاد خون بازی می کنند.

اریتروبلاست ها :  اریتروبلاست ها تولید کننده گلبولهای قرمز می باشند. تعداد گلبولهای قرمز بسیار بیشتر از گلبولهای سفید می باشد.

*اشعه یونیزه کننده مثل اشعه X ، مواد رادیوایزوتوپ و راکتورهای اتمی از تقسیم سلولی در مغزاستخوان برای ساخت گلبول قرمز و سفید جلوگیری می کند.

*تولید نشدن گلبول قرمز، آنمی آپلاستیک نامیده می شودو کاهش تعداد گلبول های سفید ، لکوپنی می نامند. گرانولوسیتهای خون اگر ناپدید شوند، آگرانولوسیتوز نامیده می شود. کاهش تشکیل پلاکت ها را ترومبوسیتوپنی گویند.

*دوره زندگی گلبولهای قرمز حدود 100 روز است که بعد از آن از بین می روند.

*برای تشکیل گلبولهای قرمز مواد مواد زیر لازم می باشد: پروتئین، آهن، B12 و اسیدفولیک.

*در نبود ویتامین B12،متابولیسم اسیدفولیک مختل می شود و فقط  تعداد کمی گلبول قرمز ساخته می شود، که آنها نیز غیر طبیعی می باشند، این آنمی را آنمی مگالوبلاستیک یا آنمی ماکروسیتی می نامند.

*میزان جذب  ویتامین B12برای تشکیل گلبول قرمز موقعی کافی خواهد بود که معده ماده ای به نام فاکتور داخلی تولید کند. فاکتور داخلی ،پروتئین یا پلی ساکاریدی است که به جذب  ویتامین B12 کمک می کند.

*اگر معده نتواند فاکتور داخلی تولید کند، جذب  ویتامین B12 ناکافی شده که یک آنمی کشنده یا پرنیسیوز بوجود می آید.

 اریتروپویتین : هرگاه کمبود مداوم اکسیژن در بدن وجود داشته باشد مغز استخوان با تشکیل تعداد بیشتری گلبول قرمز عکس العمل نشان می دهد. این واکنش توسط ماده ای به نام اریتروپویتین که در جواب به کمبود اکسیژن( آنوکسی یا هیپوکسی) از کلیه آزاد می شود بوجود می آید.

از بین رفتن گلبولهای قرمز : خرده گلبولهای قرمز پس از پایان زندگی توسط سیستم شبکه ای- پوششی یا رتیکولو-آندوتلیان بدن گرفته می شود. این سلولها در ابتدا اکسیژن هموگلوبین خود را از دست می دهند و تیره می شوند، سپس رنگش عوض شده ابتدا به بیلی وردین سبز رنگ و سرانجام به بیلی روبین زرد رنگ تبدیل می شوند. بیلی روبین از راه خون به کبد می رسد و به داخل مجاری صفراوی ترشح می شود و از راه مجاری صفراوی به داخل دوازدهه و سپس به روده کوچک وبزرگ ریخته می شود و به شکل ماده قهوه ای رنگ به نام استرکوبیلین در مدفوع ظاهر می شود.

* سیستم شبکه ای- پوششی عبارت است از سلولهای بیگا نه خواری که در مغز استخوان ، طحال ، کبد و سا یر نقا ط بدن یافت می شوند.

* گلبولهای قرمز بر روی غشاء خارجی خود ماده ای گلوسیدی به نام آگلوتینوژن دارند.

گروههای خونی : گلبولهای قرمزی که دارای آگلوتینوژنA  بر روی خود هستند گروه A نامیده می شوند، آنهایی که دارای آگلوتینوژنB بر روی خود می باشند به گروه  B تعلق دارند، آنهایی که دارای آگلوتینوژن Aو Bبر روی خود هستند به گروه AB تعلق دارند و گلبولهای قرمزی که فاقد آگلوتینوژنهای Aو Bبر روی خود باشند به گروه O تعلق دارند.

* گروه A در پلاسمای خود آنتی کور ضد B می سازد و گروه Bدر پلاسمایش آنتی کور ضدA ،افراد گروه AB در پلاسمای خود هیچ آنتی کوری ندارند و افراد گروه O در پلاسمای خون شان آنتی کورهای ضدA وضدB وجود دارد. این آنتی کورها را آگلوتینین گویند.

*هر گاه گلبول قرمزی با پلاسمای محتوی آنتی کور ضد خودش مجاور شود به یکدیگر می چسبند و توده ای را تشکیل می دهند . این عمل آگلوتیناسیون نامیده می شود. احتمال آن در رگهای کوچک کلیه زیادتر است ومانع عمل کلیه شده و موجب آنوری یا عدم تولید ادرار می شود.

گروه Rh (Rhesus) : اشخاصی که بر روی  گلبولهای سرخ خود آگلوتینوژن D دارند Rh مثبت خوانده می شوند و آنهایی که فاقد ماده D بر روی گلبولهای قرمز خود بوده Rh منفی هستند.

اشخاص Rh مثبت و منفی هیچکدام دارای آگلوتینین ضد D به طور طبیعی در پلاسمایشان نیستند و آگلوتینین ضد D فقط در نزد اشخاص Rh منفی در صورتی به وجود می آید که به آنها Rh مثبت داده شود .

*می توان از تولید آگلوتینین ضد D  در زنان  Rh منفی ، با تزریق گاماگلوبولین ضد D بلافاصله بعد از زایمان تا حدود زیادی جلوگیری کرد.                                   

پلاکت ها : دو عمل عمده در بدن را دارند : قادرند به یکدیگر بچسبند( آگلوتیناسیون پلاکتی ) و شکافهای کوچک در رگهای خونی را مسدود سازند.           

در خونریزی های بزرگ تر خون منعقد می شود، به هم چسبیدن یا آگلوتیناسیون وبه دنبال آن انهام پلاکتها نقش مهمی در روند انعقاد بازی می کنند. پروستاگلانوین ها از آگلوتیناسیون پلاکتها جلوگیری می کند.

انعقاد خون : گلبولهای قرمز وسفید هیچ سهمی در تشکیل لخته خون ندارند اگر چه در لخته خون به دام می افتند.

اولین مرحله انعقاد خون زمانی است که پلاکتها خراب شوند وبافتها آسیب ببیند ، هر یک از این دو امر موجب تشکیل ترومبوپلاستین می شود. ترومبوپلاستین پس از تشکیل شدن ماده ای موسوم به پروترومبین را که در پلاسما وجود دارد به ترومبین تبدیل می کند. این تغییر با وجود یون کلسیم در خون صورت می گیرد. ترومبین پس از تشکیل بر روی ماده دیگری در پلاسما موسوم به فیبرینوژن عمل کرده، آن را به فیبرین تبدیل می کند و فیبرین لخته خون را بوجود می آورد. لخته پس از تشکیل نرم است ولی بعد از زمان کوتاهی فشرده شده و مایعی به رنگ زرد کاهی از خود خارج می کند که سرم نامیده می شود .

*افراد مبتلا به هموفیلی یا بیماری کریسمس قادر به تولید ترومبوپلاستین نیستند.

*اگر لخته در رگهای خونی بدن به وجود آید این لخته یعنی ترومبوس موجب ترومبوز می گردد که می توانند نتایج وخیمی در بر داشته باشند، از جمله آمبولی ریوی.

پلاسما : پلاسما یک ماده آبکی شامل پروتئین های پلاسما و الکترولیتهای پلاسما به علاوه تمام موادی که توسط خون انتقال می یابند.

پروتئین پلاسما به دو دسته آلبومین ها و گلوبولین ها تقسیم می شوند. گلوبولینها خود به سه دسته تقسیم می شوند: آلفاگلوبولین ها، بتاگلوبولین ها، گاماگلوبولین ها.

پروتئین پلاسما بطور عمده در کبد ساخته می شوند ولی بعضی از گلوبولین ها توسط لنفوسیتها و بافت لنفاوی تهیه می گردند. الکترولیتهای پلاسما شامل کلرورسدیم و بیکربنات سدیم هستند. بیکربنات سدیم برای حفظ قلیایی بودن خفیف خون بسیار مهم است.